 |
||||||||||
|
||||||||||
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Kongres Budownictwa przygotował projekt ustawy o kasach budowlanych dla mało i średnio zarabiających rodzin, który został przekazany rządowi z propozycją podjęcia inicjatywy legislacyjnej w tej sprawie.  Warszawa, 29 maja 2006 roku
Pani Anna Kalata
Minister Pracy i Polityki Społecznej [...] Jak wszyscy pamiętamy PiS szło do wyborów z wielkim programem budowy 3 milionów mieszkań w okresie 8 lat, co przysporzyło tej partii wielu zwolenników. Niestety po wyborach  okazało się, że
przyjęto najgorszy po wojnie budżet sfery mieszkaniowej i tym samym
brutalnie przekreślono możliwość jakiejkolwiek znaczącej poprawy w roku
bieżącym.Kongres Budownictwa wydał w ostatnich miesiącach książkę Pana J. Życińskiego pt. „Budownictwo mieszkaniowe w Europie Zachodniej – Historia mieszkaniowej solidarności”, która w sposób szczegółowy pokazuje jak poszczególne kraje europejskie rozwiązywały swoje problemy mieszkaniowe, szczególnie dla mało i średnio zarabiających rodzin. W większości tych krajów uruchomiono system kas mieszkaniowych, które pomagały niebogatym rodzinom w realizacji swoich marzeń o własnym mieszkaniu. W Polsce w 1997 roku została również przyjęta ustawa w tej sprawie, której byłem współautorem. Niestety po przyjęciu przez Sejm, Senat i podpisaniu przez Prezydenta ustawie jednoosobowo sprzeciwił się ówczesny Minister Finansów i Wicepremier rządu i nie wydał jedynego potrzebnego przepisu wykonawczego. Ustawa umarła śmiercią naturalną. W tym samym czasie inne kraje Europy Środkowo-Wschodniej, częściowo w oparciu o wzory polskie, przyjęły prawie identyczne ustawy, które funkcjonują do dzisiaj. Przykładowo na dzień dzisiejszy w Czechach, w kraju wielokrotnie mniejszym od Polski, otwarto ok. 6 milionów rachunków, a wartość zakontraktowanych umów przekroczyła 39 mld EUR. Sprawa braku mieszkań w Polsce głównie wśród rodzin biedniejszych i pozbawienia perspektyw zdobycia własnego dachu nad głową przez młode małżeństwa ma głównie charakter społeczny i socjalny. Programy mieszkaniowe sprzyjają również rozwojowi gospodarczemu i tworzy najtańsze miejsca pracy. W związku z powyższym Kongres Budownictwa przesyła na Pani ręce społeczny projekt utworzenia w Polsce kas budowlanych dla mało i średnio zarabiających rodzin. Sądzimy, że Pani resort we współpracy z Ministerstwem Budownictwa mógłby podjąć inicjatywę rządową w sprawie pilnego przyjęcia tej ustawy. Kongres Budownictwa jest przygotowany zapewnić na każdym etapie procedowania odpowiednich ekspertów, którzy przedstawią doświadczenia europejskie w tej sprawie. [...] Z
wyrazami szacunku
Roman Nowicki Przewodniczący Stałego Przedstawicielstwa Kongresu Budownictwa STAŁE PRZEDSTAWICIELSTWO KONGRESU
BUDOWNICTWA POLSKIEGO
01-793 WARSZAWA, ul. Rydygiera 7, tel. (22) 839 44 18, tel./fax. (22) 839 30 62, kom. 0 502 279 754 www.kongresbudownictwa.pl, e-mail: kongresbudownictwa@kongresbudownictwa.pl Projekt ustawy (2006.04.04.) USTAWA
z dnia .......... 2006 r. o kasach oszczędnościowo-budowlanych i wspieraniu przez państwo oszczędzania na cele mieszkaniowe. Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. Ustawa określa zasady tworzenia i funkcjonowania kas oszczędnościowo-budowlanych, zwanych dalej "kasami", oszczędzania przez osoby fizyczne na cele mieszkaniowe oraz udzielania kredytów mieszkaniowych. Art. 2. Kasy są bankami tworzonymi i działającymi w formie spółek akcyjnych, do których w zakresie nie uregulowanym niniejszą ustawą mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późniejszymi zmianami) Art. 3. Określenie "kasa oszczędnościowo-budowlana" może być używane w nazwie oraz do określenia działalności lub reklamy wyłącznie w odniesieniu do jednostki będącej kasą oszczędnościowo-budowlaną w rozumieniu niniejszej ustawy. Art. 4. Działalność kasy, z zastrzeżeniem art. 5 ust. 2, polega wyłącznie na przyjmowaniu na imienne rachunki docelowego oszczędzania wkładów oszczędnościowych od osób fizycznych i udzielaniu im kredytów na cele mieszkaniowe. Art. 5. 1. Środki pochodzące z wkładów oszczędnościowych, w tym przyznane premie mieszkaniowe, wraz z oprocentowaniem kasa przeznacza na kredyty udzielane na podstawie umów docelowego oszczędzania na cele mieszkaniowe określone w art. 8. 2. Okresowo wolne środki kasy mogą lokować:
Rozdział
2
Art. 7.
Przez umowę docelowego oszczędzania na cele mieszkaniowe należy
rozumieć umowę zawartą między kasą a osobą fizyczną, określającą
wysokość docelowej sumy umowy, warunki oszczędzania oraz udzielenia
kredytu na cele mieszkaniowe realizowane na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej.Umowa docelowego oszczędzania na cele mieszkaniowe Art. 8. Celami mieszkaniowymi, o których mowa w art. 7, są:
3. Kasy wydają regulaminy umów docelowego oszczędzania, stanowiące załącznik będący integralną częścią umowy docelowego oszczędzania. 4. Postanowienia regulaminów, o których mowa w ust. 3, są dla stron wiążące, jeżeli strony w umowie nie ustalą odmiennie swych praw i obowiązków. Art. 10. Na docelową sumę umowy składają się:
2. Różnica między wysokością oprocentowania kredytu mieszkaniowego a wysokością oprocentowania wkładów oszczędnościowych nie może przekraczać 3 punktów procentowych. Art. 12. 1. Wysokość kredytu mieszkaniowego nie może przekraczać sumy zgromadzonych oszczędności, łącznie z premiami i oprocentowaniem, o których mowa w art. 5 ust. 1. 2. Okres oszczędzania nie może być krótszy niż dwa lata. Art. 13. Kasa udziela kredytu na cele mieszkaniowe, jeżeli spłata kredytu została zabezpieczona ustanowieniem hipoteki lub w inny sposób określony w umowie docelowego oszczędzania. Rozdział
3
Wspieranie przez państwo docelowego oszczędzania na cele mieszkaniowe Art. 14. 1. Osobie fizycznej oszczędzającej w kasie przysługuje premia mieszkaniowa, zwana dalej "premią". Premia jest udzielana corocznie ze środków budżetu państwa w wysokości 15% zgromadzonych w danym roku wkładów oszczędnościowych, z zastrzeżeniem ust. 2. 2. Dla obliczenia premii za dany rok kalendarzowy przyjmuje się kwotę oszczędności nie wyższą niż 20 tysięcy złotych. 3. Jeżeli suma oszczędności zgromadzonych w danym roku na rachunku docelowego oszczędzania przekracza kwotę ustaloną w ust. 2, to wówczas nadwyżka oszczędności może być podstawą do uzyskania premii w kolejnych latach, jednakże do wysokości tej kwoty. 4. Premię dopisuje się do stanu oszczędności na imiennym rachunku docelowego oszczędzania w dniu otrzymania środków budżetowych na ten cel. Premia powiększa kwotę oszczędności zgromadzonych na tym rachunku. Art. 15. 1. Osoba fizyczna oszczędzająca w kasie jest obowiązana do zwrotu na rachunek kasy równowartości uzyskanych w okresie oszczędzania premii wraz z odsetkami ustawowymi, jeżeli wycofa środki zgromadzone na rachunku w kasie lub przeznaczy je na inne cele niż określone w umowie, a kasa do niezwłocznego przekazania zwróconych środków na rachunek dochodów budżetowych ........................ 2. W okresie obowiązywania ustawy premia przysługuje osobie fizycznej wyłącznie w jednej kasie oszczędnościowo-budowlanej i wyłącznie na jednym rachunku docelowego oszczędzania. 3. Skarbowi Państwa, przypadkach, o których mowa w ust. 1, przysługuje w stosunku do kasy roszczenie o zwrot udzielonych premii mieszkaniowych wraz z należnymi odsetkami. 4. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki i tryb udzielania premii mieszkaniowej, a także jej zwrotu, oraz tryb rozliczeń kasy z budżetem państwa z tytułu udzielonych premii. Art. 16. 1. Kasa składa Ministrowi Infrastruktury, w terminie do 31 stycznia danego roku:
Rozdział
4
Zmiany w przepisach obowiązujących i przepisy końcowe Art. 17. W ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 z późniejszymi zmianami) wprowadza się następujące zmiany:, art. 21 w ust. 1 po pkt 5a dodaje się pkt 5b w brzmieniu: "5b)
premia mieszkaniowa dopisana do stanu oszczędności na imiennym rachunku
docelowego oszczędzania na podstawie przepisów o kasach
oszczędnościowo-budowlanych i wspieraniu przez państwo oszczędzania na
cele mieszkaniowe.";
Art. 18. W ustawie z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (Dz. U. z 1995 r. Nr 4, poz. 18 i Nr 133, poz. 654 oraz z 1997 r. Nr 24, poz. 119 i Nr 79, poz. 484) w art. 14 po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu: "1a. Dla
kas oszczędnościowo-budowlanych, działających na podstawie ustawy o
kasach oszczędnościowo-budowlanych i wspieraniu przez państwo
oszczędzania na cele mieszkaniowe, obowiązkowa opłata roczna, o której
mowa w art. 13 ust. 1, naliczana jest w wysokości nie przekraczającej
0,1% sumy aktywów bilansowych oraz gwarancji i poręczeń ważonych
ryzykiem."
Art. 19. Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 17, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2007 r. Uzasadnienie
Przedłożony projekt „Ustawy o kasach oszczędnościowo-budowlanych i wspieraniu przez państwo oszczędzania na cele mieszkaniowe” dla mało i średnio zarabiających rodzin jest zaktualizowaną wersją ustawy z roku 1997 roku. Zgłoszony przez grupę posłów II kadencji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej latem roku 1995 projekt ustawy po dwuletniej wnikliwej dyskusji i analizie został przyjęty przez Sejm w dniu 5 czerwca 1997 roku. Z powodu nie wydania przepisów wykonawczych nie doszło jednak do uruchomienia żadnej z czterech gotowych pod koniec roku 1998 do podjęcia działalności „poselskich” kas budowlanych. Podstawowym argumentem za zablokowaniem działania tych kas był fakt, że od października roku 1996 rozpoczęły działalność tzw. „rządowe” kasy mieszkaniowe i rzekomo wysokie koszty budżetowe zagwarantowanych przez Ustawę premii mieszkaniowych dla osób oszczędzających na własne mieszkanie. Zgodnie z przewidywaniami, „rządowy” system kas mieszkaniowych umarł śmiercią naturalną. Popełniono wiele błędów przy ich tworzeniu i zupełnie nie wykorzystano ponad stuletnich doświadczeń europejskich. Wszystkie trzy kasy mieszkaniowe od ponad 3 lat nie przyjmują już nowych klientów. O ile jeszcze w roku 2001 do tych kas zapisało się 20 tys. oszczędzających rok później tylko 114 a w roku 2003 jedynie 40 nowych klientów! W kulminacyjnym momencie w trzech polskich kasach mieszkaniowych oszczędzało ok. 70 tys. klientów. Tymczasem w kasach budowlanych na Słowacji i w Czechach liczba klientów wynosi odpowiednio 1,2 oraz 6,1 mln osób. Umowy oszczędnościowo-kredytowe na cele mieszkaniowe zawarte w tych kasach opiewają odpowiednio na 32 mld zł oraz 105 mld zł a więc na kwoty wyższe niż wynosi obecny poziom skumulowanego zadłużenia z tytułu kredytów mieszkaniowych we wszystkich polskich bankach. W międzyczasie 3 kasy budowlane działające na Słowacji współfinansowały 787 tys inwestycji mieszkaniowych a 6 kas budowlanych działających w Czechach budowę lub modernizację i remont 986 tys. mieszkań i domów jednorodzinnych. Należy podkreślić, że porównywalny sukces kasy budowlane odnoszą na Węgrzech gdzie 3 kasy budowlane pozyskały 895 tys. oszczędzających i w Chorwacji, gdzie w 4 kasach oszczędza 279 tys. klientów. Nawet w Rumunii, gdzie pierwsza kasa budowlana podjęła działalność w czerwcu 2004 roku, w pierwszym roku przyjęła 65 tys. klientów. W tym miejscu nawet nie ma co wspominać o tradycyjnie wysokich efektach działania tych kas w Niemczech – 33 mln umów oraz w Austrii 5 mln umów. Efektywność finansowania budownictwa mieszkaniowego, sprawność i przejrzystość zarządzania środkami wspierania przez państwo oszczędzających na cele mieszkaniowe a przede wszystkim bezpieczeństwo samych klientów kas budowlanych przez ostatnie ponad 90 lat w Niemczech i w Austrii sprawiły, że w obu tych krajach prowadzone są zaawansowane rozważania wykorzystania kas budowlanych poprzez ich włączenie w proces kumulowania oszczędności gospodarstw domowych na cele edukacyjne dzieci, oczywiście również przy finansowym wsparciu państwa. Rozwój gospodarczy tych krajów oraz systematyczne obniżanie inflacji pozwoliły na systematyczne obniżanie poziomo premii budowlanej wypłacanej we wszystkich tego systemu oszczędnościowo-kredytowych przez rządy poszczególnych krajów. W pierwszym roku funkcjonowania kas budowlanych na Słowacji – 1992 – Słowacy byli wspierani premią budżetową w wysokości 40 % zgromadzonych w kasie budowlanej oszczędności. Kolejno premia ta była obniżana w tempie następującym: 1992 1997 2001 2003 2004 2005 40 % 30 % 25 % 20 % 15 % 14,5 % Czeski Parlament obniżył premię z 25 % w roku 1993 do 15 % w roku 2004, a Węgrzy tylko w pierwszym roku działania kas budowlanych byli wspierani premią w wysokości 40 % a od kolejnego roku aż do dziś mogą liczyć na pomoc swojego państwa na poziomie 30 %. W projekcie ustawy proponowane jest wsparcie przez państwo oszczędzających w kasach budowlanych corocznie naliczaną premią od zgromadzonych w danym roku oszczędności – w wysokości 15 %. W sytuacji niedoboru kapitału i katastrofalnego deficytu mieszkań, niezbędnym ze strony państwa staje się nie tylko szybkie stworzenie ram prawnych, umożliwiających działanie nowych instytucji i systemów finansowania budownictwa mieszkaniowego. Uwzględniając relacje pomiędzy kosztami budowy mieszkań i strukturą dochodów polskiej rodziny, koniecznym jawi się wypracowanie nowego, ale sprawdzonego w działaniu, efektywnego systemu pomocy państwa dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Z reguły ograniczone środki publiczne powinny być wykorzystywane w sposób maksymalnie efektywny. Celem proponowanej ustawy jest ustanowienie nowych rozwiązań prawnych, umożliwiających uruchomienie w Polsce systemu docelowego oszczędzania na cele mieszkaniowe, stworzenie nowych instytucji finansowych - Kas budowlanych dla obsługi tego systemu oraz wspieranie przez państwo oszczędzających na cele mieszkaniowe. Proponowany oszczędnościowo-kredytowy system finansowania opiera się na niemieckim systemie bausparen - "kolektywnej samopomocy finansowej" osób zainteresowanych poprawą swojej sytuacji mieszkaniowej. Wspólne oszczędzanie umożliwia uczestnikom tego systemu zrealizowanie ich marzeń o własnych czterech ścianach. W krajach, w których system ten funkcjonuje od lat, stał się on efektywnym instrumentem tworzenia prywatnego kapitału, odgrywając znaczącą rolę w tworzeniu prywatnej własności mieszkaniowej. To właśnie system docelowego oszczędzania jest najefektywniejszym i najszybszym sposobem dochodzenia do własnego mieszkania dla rodzin o średnich i niskich dochodach. Od kilku miesięcy toczy się w Polsce dyskusja pomiędzy bankami i nadzorem bankowym, wywołana – jak się podkreśla - dynamicznym rozwojem kredytów mieszkaniowych dla gospodarstw domowych, dotycząca rosnącego zagrożenia dla kondycji finansowej kredytobiorców, destabilizacji systemu bankowego oraz kryzysu na rynku nieruchomości mieszkaniowych. Niebezpieczeństwo takie wynika ze struktury zaciąganych obecnie kredytów udzielanych głównie w walucie obcej (zwłaszcza we franku szwajcarskim), kredytów o zmiennym oprocentowaniu a zwłaszcza z faktu udzielania kredytów w kwotach przekraczających wartość finansowanych nieruchomości – poprzez rezygnację banków z wymogu posiadania przez inwestorów minimalnego nawet wkładu własnego. Jak nigdy do tej pory ujawnia się potrzeba utworzenia kas budowlanych, odgrywających również rolę bezpiecznego stabilizatora systemu finansowania budownictwa mieszkaniowego poprzez oferowanie kredytów w złotych o stałym i niskim oprocentowaniu oraz poprzez kumulowanie wkładów oszczędnościowych przez przyszłych nabywców domów i mieszkań. To właśnie kasy budowlane pełnią w innych krajach funkcję amortyzatora wahań koniunktury na rynku nieruchomości, dzięki kreowaniu wkładu własnego kredytobiorców i właścicieli mieszkań. System kas budowlanych – docelowego, wspieranego przez Państwo oszczędzania na cele mieszkaniowe – określany jest mianem "mini-rynku kapitałowego". Dzięki własnemu, niezależnemu systemowi refinansowania /wkłady oszczędnościowe/ w dużym stopniu niezależnie od właściwego rynku kapitałowego kasy budowlane gwarantują klientom:
Filarem funkcjonowania docelowego systemu oszczędzania na cele mieszkaniowe oraz działania kas budowlanych jest umowa docelowego oszczędzania, zawierana pomiędzy oszczędzającym a kasą. Podstawową zasadą realizacji tej umowy jest zachowanie ekwiwalentności wzajemnych świadczeń oszczędzającego i kasy, co stanowi jedną z gwarancji płynności Kas. Kasa przyjmuje wkłady oszczędnościowe od oszczędzających i z gromadzonych w ten sposób środków udziela im kredytów na realizację celów mieszkaniowych. W rozumieniu proponowanej ustawy, celem mieszkaniowym jest zarówno budowa budynków mieszkalnych, zwłaszcza domów jednorodzinnych, kupno mieszkań prywatnych i własnościowych, jak również przebudowa, modernizacja i remont istniejącej substancji mieszkaniowej. Funkcjonowanie systemu docelowego oszczędzania na cele mieszkaniowe można przedstawić następująco: oszczędzający po podpisaniu umowy docelowego oszczędzania, w której określona zostaje suma jego zamierzonych wydatków na cele mieszkaniowe, systematycznie gromadzi na oprocentowanym koncie w kasie swój wkład oszczędnościowy, przy czym podpisana umowa oraz zgromadzone oszczędności uprawniają oszczędzającego do otrzymania kredytu w wysokości równej kwocie zgromadzonego przez niego wkładu. Oprocentowanie kredytu w Kasie budowlanej jest niezależne od poziomu oprocentowania na rynku kapitałowym i pozostaje niezmienne przez cały okres spłaty. Wysokość oprocentowania kredytu w Kasach budowlanych leży - nawet w krajach o niskiej inflacji - zdecydowanie poniżej rynkowego oprocentowania kredytów. Zabezpiecza to przyszłego inwestora mieszkaniowego przed ryzykiem zmiany warunków spłaty kredytu. Z chwilą otrzymania kredytu przez oszczędzającego rozpoczyna się ściśle określony okres spłaty. Dzięki gwarantowanemu stałemu oprocentowaniu kredytu możliwe jest dokładne określenie zarówno wysokości comiesięcznych spłat, jak również łącznego kosztu spłaty otrzymanego kredytu. Specjalne matematyczno-bankowe "oprzyrządowanie" umowy docelowego oszczędzania w postaci tzw. taryf umożliwia zaprezentowanie oszczędzającemu możliwych planów oszczędzania i spłaty kredytu oraz ostatecznego obciążenia finansowego. Pozwala to oszczędzającemu wybrać najkorzystniejszą dla niego taryfę umowy. Przyjęcie proponowanej ustawy otworzy przed polskimi rodzinami szansę skorzystania z podstawowej zalety systemu docelowego oszczędzania na cele mieszkaniowe - dostępności kredytu mieszkaniowego o niskim i niezmiennym przez cały okres spłaty oprocentowaniu. W gospodarce wolnorynkowej mieszkanie również powinno być towarem. Tylko budownictwo mieszkaniowe funkcjonujące na zasadach wolnorynkowych może stać się lokomotywą rozwoju gospodarczego. Z drugiej strony każde państwo o rozwiniętej gospodarce rynkowej w mniejszym lub większym stopniu wspiera finansowo swoich obywateli w realizacji ich potrzeb mieszkaniowych, ułatwiając im nabycie specyficznego towaru, jakim jest mieszkanie. Ustawa ściśle określa aktywny i efektywny sposób wspierania przez państwo gromadzenia prywatnych środków finansowych na poprawę sytuacji mieszkaniowej, preferując bezpośrednią formę pomocy finansowej w postaci premii, mieszkaniowej, kierowanej do oszczędzających i powiększającej ich wkład oszczędnościowy. Jest to forma obciążająca budżet państwa ex post. Premia mieszkaniowa, w przeciwieństwie do ulgi podatkowej, uzależnia rozmiary pomocy od indywidualnego finansowego wysiłku oszczędzającego, powiększa przyszły kapitał inwestycyjny, ma działanie antyinflacyjne i stymuluje postawy prooszczędnościowe. Premia mieszkaniowa jest nie tylko bardziej efektywna od stosowanej w innych systemach ulgi podatkowej, lecz także bardziej sprawiedliwa społecznie. Zaangażowanie finansowe państwa ogranicza się w tym przypadku tylko i wyłącznie do jednorazowego corocznego przekazywania za pośrednictwem Kas prostej do oszacowania, łącznej sumy premii mieszkaniowych dla oszczędzających w tym systemie. Kasy budowlane zdejmują, też z urzędów centralnych całą, "papierkową robotę" z tym związaną. Wstępna analiza wysokości obciążenia budżetu państwa z tytułu wypłacania premii oszczędzającym w tym systemie, przedstawiona w poniższej tabeli wskazuje, że poziom tego obciążenia stanowiłby nieznaczny procent nakładów budżetowych ponoszonych corocznie na sektor mieszkalnictwa. Przyjęcie liczby nowych osób corocznie przystępujących do oszczędzania w kasach budowlanych na poziomie 250 tys. może się wydawać zawyżone biorąc pod uwagę liczbę udzielanych obecnie w ciągu roku kredytów hipotecznych (na poziomie 200 tys.), liczbę inwestycji mieszkaniowych w budowie, oraz liczbę wydawanych pozwoleń budowlanych. Jest też problem w jaki sposób na te szacunki wpłyną negatywne doświadczenia z podejmowanymi w Polsce kolejnymi próbami uruchomienia nowych systemów finansowania mieszkalnictwa (książeczki mieszkaniowe, kasy mieszkaniowe). Z drugiej strony biorąc pod uwagę doświadczenia naszych południowych sąsiadów założony poziom oszczędzających wydaje się być zasadnym. Zakłada się, że po od 7 roku poziom oszczędzających (a więc i korzystających z premii budżetowej) stabilizuje się wskutek przechodzenia części klientów kas budowlanych z fazy oszczędzania do fazy realizacji inwestycji i spłaty kredytu. Pomimo zaproponowanego w ustawie poziomu premiowanych corocznie nowo zaoszczędzonych środków w wysokości 15.000,- zł do analizy przyjęto uśredniony poziom gromadzonych oszczędności w wysokości 12.000,- zł. Symulacja wydatków budżetowych na premie dla oszczędzających
Należy raz jeszcze podkreślić, że wypłacane obywatelom premie są jedynym, prostym do prognozowania kosztem budżetu wynikającym z uruchomienia i funkcjonowania proponowanego w projekcie ustawy systemu. Proponowany system nie wymaga ulg podatkowych dla Kas budowlanych, kapitału dla ich uruchomienia, gwarancji skarbu państwa dla oszczędności gromadzonych w tym systemie, jak również nie zakłada korzystania z preferencyjnych środków publicznych dla regulowania płynności. Premie mieszkaniowe zasilają fundusz kredytowy Kas i służą wyłącznie realizowaniu jej podstawowej działalności kredytowej. Koszty działania Kas pokrywane są, z pobieranych prowizji i opłat oraz minimalnej marży w założeniu nie większej niż 3 punkty procentowe/- różnicy między oferowanym, stałym oprocentowaniem oszczędności a oprocentowaniem udzielanych kredytów. Ponadto, począwszy od 3 roku powstania kas budowlanych wydatki budżetu na premie mieszkaniowe będą rekompensowane dodatkowymi wpływami do budżetu z tytułu podatków od nowych inwestycji mieszkaniowych uruchomionych dzięki atrakcyjnemu finansowaniu przez kasy budowlane. Przeprowadzone symulacje w rachunku ciągnionym wykazują ponadto, że po 6-7 latach te dodatkowe coroczne wpływy do budżetu przewyższą wartość bieżącej pomocy państwa dla oszczędzających w kasach budowlanych. Zapewnienie odpowiednich warunków mieszkaniowych i dążenie do ciągłej ich poprawy powinno leżeć w gestii samych zainteresowanych. Żadne państwo nie jest w stanie zagwarantować mieszkania wszystkim swoim obywatelom. Może natomiast i powinno stwarzać odpowiednie mechanizmy i formy pomocy finansowej, aby maksymalnie poszerzać krąg tych, którzy sami będą rozwiązywać swoje problemy mieszkaniowe. Z makroekonomicznego punktu widzenia system docelowego oszczędzania na cele mieszkaniowe poprzez gromadzenie prywatnego kapitału oraz finansowanie budownictwa mieszkaniowego inicjuje poprawę koniunktury w wielu gałęziach przemysłu oraz stanowi istotny czynnik stabilnej gospodarki wolnorynkowej. Dotychczasowe doświadczenia funkcjonowania tego systemu potwierdzają, że jest on w stanie zmobilizować imponujące kwoty prywatnych oszczędności na inwestycje mieszkaniowe. Taki system gromadzenia prywatnego kapitału i finansowania budownictwa mieszkaniowego działa tłumiąco na inflację. Po zgromadzeniu przez oszczędzającego wkładu w wysokości 50 % określonej w umowie sumy, faktyczna suma oszczędności wraz z odsetkami, finansową pomocą państwa oraz kredytem kierowana jest bezpośrednio na inwestycje budowlane i remontowe. Zwiększenie napływu kapitału inwestycyjnego przysparza miejsc pracy nie tylko w samym budownictwie, lecz również w innych gałęziach przemysłu, handlu i w rzemiośle. Poprzez napędzanie koniunktury w budownictwie mieszkaniowym, system docelowego oszczędzania staje się siłą napędową rozwoju całej gospodarki narodowej. Również z punktu widzenia polityki mieszkaniowej godna uwagi jest rola odgrywana przez ten system. Upowszechniając finansowanie własnych czterech ścian system zapobiega gwałtownemu wzrostowi cen na rynku mieszkaniowym. Poprzez zwiększanie udziału kapitału własnego przyszłych mieszkańców w finansowaniu inwestycji mieszkaniowych, system docelowego oszczędzania zapobiega ich zbytniemu zadłużania się, co również działa antyinflacyjnie. Analizy porównawcze wyraźnie wskazują, że kraje, w których poprzez regulacje podatkowe preferuje się finansowanie budownictwa mieszkaniowego wyłącznie poprzez zaciąganie kredytów, a nie poprzez wstępne oszczędzanie na ten cel, problemy mieszkaniowe są zdecydowanie większe. System docelowego oszczędzania na cele mieszkaniowe jest idealnym rozwiązaniem w sytuacji niedoboru środków finansowych na inwestycje mieszkaniowe. Szczególnie istotną rolę może odegrać w finansowaniu modernizacji i remontów stałej substancji mieszkaniowej, zwłaszcza przy relatywnie wysokim poziomie prywatnej własności mieszkaniowej i faktycznym stanie tych zasobów. System docelowego oszczędzania na cele mieszkaniowe można określić mianem "minirynku kapitałowego". Dzięki własnemu, niezależnemu systemowi refinansowania /wkłady oszczędnościowe! oraz wewnętrznej synchronizacji procesów oszczędzania i kredytowania jest on w zasadzie niezależny od sytuacji panującej na rynku kapitałowym. Jest to charakterystyczna cecha tego systemu, będąca kolejnym gwarantem jego płynności. Kasy budowlane, ze swoim specyficznym produktem, jakim jest umowa docelowego oszczędzania na cele mieszkaniowe powinny być niezbędnym uzupełnieniem sprawnie funkcjonującego rynku usług finansowych w Polsce. Tym bardziej, że ich produkt, adresowany do konkretnego klienta nie zastąpi dotychczasowych typowych bankowych lokat oszczędnościowych i nie spowoduje przesunięcia oszczędności zgromadzonych w bankach uniwersalnych, a będzie stymulował tworzenie dodatkowych oszczędności przez zainteresowanych poprawą swoich warunków mieszkaniowych. Kasy budowlane będąc elementem systemu bankowego podlegać będą prawu bankowemu z wszystkimi pozytywnymi tego konsekwencjami. Ustawa umożliwi tworzenie wielu odrębnych, działających na zasadach rynkowych Kas budowlanych, tak aby warunki konkurencji gwarantowały oferowanie klientom optymalnych warunków umów docelowego oszczędzania. Pomijając fakt braku właściwego i kompleksowego programu mieszkaniowego, nie mamy również w Polsce systemu gwarantowanego, masowego oszczędzania na własne mieszkania przez mało i średnio zarabiające rodziny. Bez środków własnych obywateli nie można w dalszej perspektywie przyspieszyć rozwoju budownictwa mieszkaniowego i ratowania istniejących zasobów mieszkaniowych. Stąd kluczowa sprawa rozwoju w Polsce systemu kas budowlanych. Tradycyjne negatywne skojarzenia z dawnymi książeczkami mieszkaniowymi PKO BP oraz najświeższa historia z kasami mieszkaniowymi nie pomogą w tworzeniu takiego systemu długoterminowego oszczędzania, niezbędne będzie zaangażowanie w ten system instrumentów finansowego wsparcia ze strony państwa. Odbudowa zaufania do systematycznego oszczędzania na mieszkania będzie trudna, ale nie ma możliwości bezpiecznego mieszkaniowego długoterminowego rozwoju budownictwa mieszkaniowego bez masowych kas budowlanych wzorowanych na doświadczeniach europejskich. Warszawa, kwiecień 2006 r.  Warszawa, 29 marca
2006 rokuPan Piotr Styczeń
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Transportu i Budownictwa  W nawiązaniu do fragmentu naszej rozmowy dotyczącego kas budowlanych chciałbym poinformować Pana Ministra, że ich utworzenie jest jednym z podstawowych postulatów Kongresu Budownictwa. Kasy budowlane mają 100 – letnią tradycję i bardzo dobrą renomę w całej Europie, głównie ze względu na bezpieczeństwo gromadzonych w nich oszczędności oraz systemy dopłat dla oszczędzających ze środków publicznych. Kasy budowlane są praktycznie jedynym sposobem na stworzenie realnych perspektyw zdobycia własnych mieszkań przez rodziny mało i średnio zarabiające. Dopłaty do oszczędzających w kasach mieszkaniowych są stosunkowo niewielkie, a po kilku latach zwracają się z nawiązką do budżetów państw. Przykładowo z symulacji kosztów do ustawy, której byłem autorem, wynikało, że po 5 latach najwyższe dopłaty wyniosą w skali roku ok. 1 mld zł (w tym czasie wydatki na sferę mieszkaniową wynosiły rocznie ok. 2-3 mld zł, a dopłaty do ulg budowlanych i remontowych ok. 6 mld zł rocznie). Można więc powiedzieć, że w stosunku do wydatków ogółem były to kwoty niewielkie, a zyski z ożywienia rynku po kilku latach przewyższały dopłaty. Ustawa o kasach budowlanych przyjęta w czerwcu 1997r. i podpisana przez Prezydenta nie weszła nigdy w życie, bowiem ówczesny wicepremier L. Balcerowicz przez 4 lata samowolnie i świadomie nie wydał jedynego potrzebnego przepisu wykonawczego. Dzisiaj na mocy prawie identycznej ustawy Czesi mają 5 mln rachunków w kasach, na ogólną wartość ok. 35 mld EUR, a Polska w ogóle nie ma tego typu kas. W swoich podstawowych dokumentach Stałe Przedstawicielstwo Kongresu Budownictwa zostało zobowiązane do podejmowania wszelkich możliwych działań w celu utworzenia kas budowlanych w Polsce. Informując o powyższym przesyłam w załączeniu kilka opracowań w tej sprawie. W sprzyjających okolicznościach Kongres jest gotów podjąć się przygotowania stosownego projektu ustawy. Z poważaniem
Przewodniczący Stałego PrzedstawicielstwaRoman Nowicki
Kongresu Budownictwa
STAŁE PRZEDSTAWICIELSTWO KONGRESU
BUDOWNICTWA POLSKIEGO
01-793 WARSZAWA, ul. Rydygiera 7, tel. (22) 839 44 18, tel./fax. (22) 839 30 62, kom. 0 502 279 754 www.kongresbudownictwa.pl, e-mail: kongresbudownictwa@kongresbudownictwa.pl  KASY BUDOWLANE
Minęło już 8 lat od uchwalenia w dniu 5 czerwca 1997 roku Ustawy o kasach budowlanych. Wskutek destruktywnego działania kolejnych szefów resortów finansów i budownictwa nie doszło jednak do uruchomienia żadnej z czterech gotowych pod koniec roku 1998 do podjęcia działalności kas budowlanych. Podstawowym argumentem za zablokowaniem działania tych kas był fakt, że od października roku 1996 rozpoczęły działalność kasy mieszkaniowe – w ocenie wspomnianych już szefów resortów lepsze od kas budowlanych oraz zagrożenie budżetu z tytułu premii budownlanych, które miały być dopłacane z buzetu oszczędzającym w kasach budolwanych, argumentują że kasy budowlane uruchomione dwa-trzy lata wczesniej na Słowacji i w Czechach już doprowadziły do „zduszenia budżetu tych krajów”. Obecny dynamiczny rozwój kredytów hipotecznych budzi niepokój nadzoru bankowego, pojawiły się pierwsze publikacje ostrzegające przed zbliżającym się kryzysem rynku nieruchomości. Rosnące zadłużenie zwłaszcza w walutach obcych, zmienne oprocentowanie tych kredytów, a zwłaszcza fakt udzielania przez niektóre banki uniwersalne kredytów w kwotach przekraczających wartość finansowanych nieruchomośći mogą stworzyć zagrożenie dla kondycji finansowej i kredytobiorców i banków. Tymczasem zgodnie zresztą z przewidywaniami, domorosły system kas mieszkaniowych umarł śmiercią naturalną. Popełniono wiele błędów przy ich tworzeniu i zupełnie nie wykorzystano ponad stuletnich doświadczeń europejskich. Wszystkie trzy kasy mieszkaniowe, które miały być lepsze od budowlanych w praktyce zaprzestały działalność a na pewno nie przyjmują już nowych klientów. O ile jeszcze w roku 2001 do tych kas zapisało się 20 tys oszczędzających rok później tylko 114 a w roku 2003 jedynie 40 !!! W kulminacyjnym momencie w trzech polskich kasach mieszkaniowych oszczędzało 51 tys. klientów. W sumie w ciągu ośmiu lat działania kas mieszkaniowych zapisało siędo nich 82 tys. klientów. Tymczasem w kasach budowlanych u naszych południowych sąsiadów liczba klientów kas budowlanych wynosi wzrosła w roku 2004 do około 1 mln na Słowacji i na Węgrzech a prawie 5 mln w Czechach.. Umowy oszczędnościowo-kredytowe na cele mieszkaniowe zawarte w tych kasach opiewają odpowiednio w mld. Є na 8,5 (Słowacja), 36 (Czechy) oraz 4,2 mld Є (Węgry).zł. W międzyczasie kasy budowlane na Słowacji współfinansowały 787 tys inwestycji mieszkaniowych a w Czechach budowę lub modernizację i remont 964 tys. mieszkań i domów jednorodzinnych. Należy podkreślić, że porównywalny sukces kasy budowlane odnoszą na Węgrzech i w Chorwacji, a od roku również w Rumunii, w Kazachstanie oraz w Chinach, nie wspominając o tradycyjnych efektach działania tych kas w Niemczech – 33 mln umów oraz w Austrii 5 mln umów. Rozwój gospodarczy tych krajów oraz systematyczne obniżanie inflacji pozwoliły na systematyczne obniżanie poziomo premii budowlanej wypłacanej we wszystkich tego systemu oszczędnościowo-kredytowych przez rządy poszczególnych krajów. W pierwszym roku funkcjonowania kas budowlanych na Słowacji – 1992 – Słowacy byli wspierani premią budżetową w wysokośći 40 % zgromadzonych w kasie budowlanej oszczędności. Kolejno premia ta była obniżana w tempie następującym: 1992
1997
2001 2003
2004 2005
40 %
30 % 25 %
20 %
15 % 14,5 %
Czeski Parlament obniżył premię z 25 % w roku 1993 do 15 % w roku 2004, a Węgrzy tylko w pierwszym roku działania kas budowlanych byli wspierani premią w wysokości 40 % a od kolejnego roku aż do dziś mogą liczyć na pomoc swojego państwa na poziomie 30 %. Pomijając fakt braku właściwego i kompleksowego programu mieszkaniowego, nie mamy również w Polsce systemu gwarantowanego, masowego oszczędzania na własne mieszkania przez mało i średnio zarabiające rodziny. Bez środków własnych obywateli nie można w dalszej perspektywie przyspieszyć rozwoju budownictwa mieszkaniowego i ratowania istniejących zasobów mieszkaniowych. Stąd kluczowa sprawa rozwoju w Polsce systemu kas budowlanych. W 40 milionowej Polsce w ciągu ośmiu lat otworzono w kasach mieszkaniowych zaledwie 82 tysiące rachunków, a w 2 milionowej Słowenii otworzono 76 tysięcy rachunków tylko w pierwszym roku działania kas budowlanych. W 10 milionowych Czechach otworzono ponad 5 milionów rachunków, a na Węgrzech przy zbliżonej liczbie mieszkańców ponad milion rachunków. Pozostawmy na boku pytanie dlaczego tak się stało w porównywalnych pod każdym względem warunkach. Jedne kraje europejskie poszły wyraźnie do przodu, a Polska pozostała w dołkach startowych. Odbudowa zaufania do systematycznego oszczędzania na mieszkania będzie trudna, ale nie ma możliwości rozwoju budownictwa mieszkaniowego bez masowych kas budowlanych wzorowanych na doświadczeniach europejskich. Pomoc budżetowa państw europejskich
dla oszczędzających w kasach budowlanych
* w przypadku małżeństwa premia przysługuje każdemu z małżonków Opracowanie J.Furga 2005
W ROCZNICĘ ...
 Polska znalazła się na ostatnim miejscu w Europie w ilości mieszkań użytkowanych na 1000 mieszkańców. Polska ma najgorszy po wojnie projekt budżetu na 2005 rok dla sfery mieszkaniowej. W Polsce brakuje 1,5 miliona mieszkań a około 3 miliony mieszkań wymagają gruntownych remontów. Nie ma możliwości rozwiązania tego problemu bez środków własnych ludności – tymczasem jako jedyni zniszczyliśmy świadomie kasy budowlane wzorowane na doświadczeniach europejskich. W 1997 roku Sejm, Senat i Prezydent podpisali i przyjęli stosowną ustawę, ale Wicepremier Balcerowicz stawiając się ponad prawem nie wydał przez lata jedynego potrzebnego rozporządzenia. W Niemczech, kolebce kas budowlanych, na koniec 2003 roku zawartych było ponad 33 miliony umów w 27 kasach. SKANDAL Z KASAMI
Nie ma możliwości rozwiązania problemu mieszkaniowego bez uruchomienia masowego wiarygodnego systemu oszczędzania przez mało i średnio zarabiające rodziny.
Czy można się w tych warunkach dziwić, że Polska umacnia nieustannie swoją ostatnią pozycję w mieszkalnictwie europejskim. Za tą sytuację są odpowiedzialni konkretni politycy, a nie stan polskiej gospodarki. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||